Nazwa wsi Piątnica według miejscowej tradycji ustnej związana jest z Narwią i jej starorzeczami oraz pięcioma mostami, jakie miały w dawnych wiekach łączyć Piątnicę ze światem. Jednak Stanisław Rospond podaje inną etymologię Piątnicy: Termin kult. ‚piątnica’ (podobnie jak dziesiętnica) oznaczał pole z odpowiednią ilością zagonów domierzonych. Była to więć n.[azwa] kult. [urowa].² Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z końca XIV wieku. Wieś została założona w 1380 roku przez rycerza Junoszę z Zaborowa³ i sędziego Zakroczyńskiego z Głuska. Kościół tutejszy wraz z parafią założony w 1407 r.⁴ Wtedy też dobra piątnickie zapisano na uposażenie tutejszej parafii p.w. Przemienia Pańskiego, czego echem była późniejsza nazwa tej wsi – Piątnica Poduchowna (w odróżnieniu od części pańszczyźnianej – Piątnicy Włościańskiej). Po 1435 roku Piątnica stanowiła własność książęcą. Wieś otrzymała przywilej na komorę celną oraz magazyn soli. Znajdował się tu również dwór książęcy książąt mazowieckich. W latach późniejszych Piątnica została przyłączona do ziemi wiskiej i stała się własnością królewską. W 1557 roku wieś włączono do dóbr starostwa łomżyńskiego⁵. W 1563 roku Zugmunt August nadał probostwo w Piątnicy mansjonarzom fary łomżyńskiej. Obecny kościół zaczęto budować w 1914 r i zaledwie budowę ukończono, a został on zniszczony w 1944 r. Odbudowano go ponownie w latach 1945 – 1953, ale nie przywrócono już wież. Wieże odbudowano z inicjatywy księdza proboszcza Edwarda Zambrzyckiego dopiero w latach 1991 – 92. Po rozbiorach Piątnica została włączona w skład dóbr rządowych Mały Płock. Wraz z nim w 1835 roku została przekształcona w majorat. Jego ostatnim właścicielem (w latach 1865 – 1915) był generał Michał Stefanowicz Żukowski. Pod koniec XIX wieku, gdy trzej zaborcy zbroili się do kolejnej wojny, w Piątnicy powstały trzy z pięciu fortów wchodzących w skład Twierdzy Łomża⁶. Forty nr I, II i III w Piątnicy stanowią północno-wschodnią część Twierdzy Łomża, którą od południa zamykają forty IV (przy drodze z Łomży do Ostrołęki) i V (dziś już nieistniejący, zbudowany w rozwidleniu traktów do Ostrowi Mazowieckiej i Mężenina)⁷. To najlepiej zachowany i najbardziej rozwinięty przyczółek mostowy na Narwi, gdzie 3 forty połączone są podziemnymi korytarzami. Zespół fortów ziemno-betonowych wybudowano w latach 1882 – 1914. rozciąga się półkolem wokół Piątnicy. Zostały wzniesione przez władze carskie jako jedno z ogniw w systemie fortyfikacji na linii Narwi i Biebrzy. Forty w Piątnicy, ze względu na dobry stan zachowania twierdzy, zaliczane są do najwartościowszych zespołów fortyfikacji z przełomu XIX i XX wieku w Polsce⁸. Twierdza Łomża, jakkolwiek wybudowana była przez rosyjskiego zaborcę, w latach późniejszych dobrze służyła także II Rzeczypospolitej. To tu przebiegała jedna z linii obrony podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. Twierdza skutecznie broniła przejścia od 28 lipca do 1 sierpnia 1920 roku i mogła bronić się przed bolszewikami znacznie dłużej, jednak przegrana oddziałów ochotniczych pod Miastkowem i Nowogrodem zagroziła okrążeniem Łomży. Broniący opuścili umocnienia 2 sierpnia 1920 roku i wycofali się w kierunku Różana⁹. Warto pamiętać, że kilkudniowe powstrzymywanie wojsk sowieckich w tym rejonie pozwoliło wojskom polskim przygotować się do kontruderzenia pod Radzyminem. Twierdza Łomża wraz z fortami w Piątnicy raz jeszcze stanowiły zaporę przed wrogiem. Podczas kampanii wrześniowej umocnienia te broniły przeprawy przez Narew w okolicach Łomży przed atakującymi od strony Prus Wschodnich oddziałami Niemieckimi. Obrona trwała od 7 do 10 września 1939 r. Bitwa pod Łomżą zakończyła się wycofaniem oddziałów po kontrowersyjnym rozkazie dowódcy 18. Dywizji Piechoty płk. Stefana Kosseckiego. Decyzja tego dowódcy najprawdopodobniej związana była z tym, że kilkanaście godzin wcześniej zakończyła się kapitulacją ostatniej garstki polskich żołnierzy Obrona Wizny (położonej o 10 km na wschód od Piątnicy). W walkach w Piątnicy szczególnie wyróżnił się Pierwszy Batalion 33. Pułku Strzelców Kurpiowskich pod dowództwem majora S. Wyderki.

Drugą bardzo ważną miejscowością na terenie Gminy Piątnica jest Drozdowo. Tutejszy majątek w połowie XIX wieku zakupili Lutosławscy¹⁰, którzy przebudowali pałac z połowy XVIII w. (był drewniany, obecnie jest drewniano-murowany) oraz wznieśli kościół wg projektu Witolda Lanciego. Lutosławscy przyczynili się do rozkwitu gospodarczego Drozdowa uruchamiając m.in. krochmalnię, gorzelnię, mleczarnię, wiatrak, młyn parowy, tartak oraz browar a także otworzyli ochronkę (z tajnym nauczaniem języka polskiego). Rodzina Lutosławskich do dziś utrzymuje przyjazne kontakty z Gminą Piątnica i często gości w swym dawnym majątku podczas różnych imprez kulturalnych w powołanym tu Muzeum Przyrody (zajmującym się pobocznie dokumentowaniem działalności ziemiaństwa łomżyńskiego ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Lutosławskich), takich jak Muzyczne Dni Drozdowo – Łomża¹¹. Znaczna część terenów Gminy Piątnica leży na obszarze Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi (stanowiącego naturalne przedłużenie się Biebrzańskiego Parku Krajobrazowego). Jedną z jego licznych osobliwości przyrody są nietoperze, które zamieszkują piątnickie forty, ruiny starego browaru w Drozdowie oraz liczne piwnice i strychy na terenie Gminy Piątnica. Nietoperze są też jednym przedmiotów badań prowadzonych we wspomnianym wyżej Muzeum Przyrody w Pałacu w Drozdowie. To tu w dniach 5-8 sierpnia 2004 roku były organizowane dla młodzieży warsztaty chiropterologiczne. To wtedy dokonano odkrycia, że forty w Piątnicy i browar w Drozdowie zamieszkuje nie sześć¹² a co najmniej dziewięć gatunków nietoperzy. Wcześniej literatura przedmiotu w publikacjach na temat rozmieszczenia gatunków chiroptera w Polsce w kontekście Twierdzy Łomża i okolic wymieniała następujące gatunki: nocek duży (myotis myotis), nocek ostrouszny (myotis blythi), nocek łydkowłosy (myotis dasycneme), gacek brunatny (plecotus auritus), gacek szary (plecotus austriacus), mopek (barbastella barbastellus). Tymczasem podczas wspomnianych wyżej warsztatów chiropterologicznych udało się złowić przedstawicieli trzech gatunków wcześniej tu niewystępujących, a mianowicie: borowca wielkiego (nyctalus noctula), karlika większego (pipistrellus nathusii) i nocka wąsatka (myotis mystacinus). Mieszkańcy gminy z sympatią wyrażają się o nietoperzach i z dumą opowiadają, że mieszkając w podmokłej okolicy nie boją się plagi komarów czy meszek. Ochoczo też montują na swoich domostwach budki lęgowe dla nietoperzy, by wspomóc ich rozród.